ابر در قرآنابر به معنای توده ذرّات بخارِ آبِ متصاعد از زمین می‌باشد. ۱ - معانی ابر در قرانقرآن واژه‌های گوناگونی در مورد ابر به کار برده که هر یک به نوعی خاص از ابر یا به یکی از ویژگی‌های آن اشاره دارد. ۱.۱ - سحاباز « سحب» به معنای کشیدن است. به ابر، سحاب گفته‌اند؛ زیرا در آسمان با باد ، کشیده می‌شود یا به این جهت که آب را همراه خود می‌کشاند. سحاب، اسم برای مطلق ابر، اعمّ از ابرهای باران‌زا و بی‌باران است. این واژه نُه بار در این آیات آمده است:. ۱.۲ - غماماز « غم » به معنای پوشاندن چیزی است. وجه نام‌گذاری ابر به غمام این است که نور خورشید ، یا صفحه آسمان را می‌پوشاند. [۱۰]
مفردات، ص ۶۱۳، «غمّ».
به گفته برخی، غمام ابری است که فقط پوشاننده و سایه‌افکن باشد، نه باران‌زا [۱۱]
الفرقان، ج۱ و ۲، ص۲۶۴.
و این معنا از بیش‌تر موارد کاربرد آن در قرآن به‌خوبی بر می‌آید. این واژه، چهار بار در قرآن آمده است:۱.۳ - عارضاز « عرض »، به معنای آشکار کردن است و از آن جهت به ابر، عارض گفته‌اند که در معرض دید انسان قرار دارد. [۱۶]
التحقیق، ج۸، ص۹۲، «عرض».
این واژه دوبار در آیه ۲۴ احقاف آمده است.۱.۴ - ظُلّةاز « ظلّ » به معنای سایه و ابر سایه‌افکن آمده [۱۸]
مفردات، ص۵۳۶، «ظلّ».
و در قرآن، بیش‌تر درباره ابرهای عذاب آور به کار رفته است. این واژه دو‌بار‌به‌صورت مفرد در آیات ۱۷۱ اعراف و ۱۸۹ شعرا و یک‌بار به صورت جمع در آیه ۲۱۰ بقره آمده است.۱.۵ - حاملاتاز « حمل » است وابر را حاملات گویند؛ چون آب را با خود حمل می‌کند. [۲۲]
مفردات، ص۲۵۷، «حمل».
این واژه یک‌بار در آیه ۲ ذاریات ذکر شده است.۱.۶ - مُعصِراتاز « عصر » به معنای فشردن [۲۴]
التحقیق، ج۸، ص۱۴۶، «عصر».
و مقصود، ابرهای باران‌زا است. وجه نام‌گذاری ابرها به معصرات آن است که باد، هنگام نزول باران، آن‌ها را می‌فشرد. [۲۵]
باد و باران، ص۱۲۸ و ۱۲۹.
به عقیده برخی،مُعصِر از اِعصار به معنای طوفان است و به ابرهایی گفته می‌شود که به همراه طوفان آورده شده [۲۶]
مفردات، ص۵۶۹، «عصر».
و دارای رگباری تند و قطرات بزرگ آبند، و‌مؤیّد آن، صفت «ثجّاجاً» (فراوان و پی در پی) است که قرآن برای باران‌هایی که از این نوع ابرها فرو می‌ریزد، آورده است. [۲۷]
آیات طبیعیه فی القرآن، ص۴۰.
این واژه یک بار در آیه ۱۴ نبا آمده است.۱.۷ - مُزناز « مزن » به معنای درخشندگی و بر ابر نورانی [۲۹]
مفردات، ص۷۶۶، «مزن».
و آب‌دار اطلاق شده است. [۳۰]
القاموس‌المحیط، ج۲، ص۱۶۲۱، «مزن».
این واژه یک بار در آیه ۶۹ واقعه ذکر شده است.۱.۸ - صیّباز « صَوْب» به معنای فرو ریختن است که افزون بر ابر، بر باران نیز اطلاق شده است. برخی آن را ابر باران‌زا دانسته‌اند. این واژه یک بار در آیه ۱۹ بقره به کار رفته است. ۱.۹ - سماءاز « سموّ » به معنای رفعت و بلندی است و بر هر چیزی، از جمله ابر که بر انسان سایه افکند، اطلاق می‌شود. [۳۵]
الصحاح، ج۶، ص۲۳۸۲، «سمو».
برخی اطلاق آن را بر ابر، مجازی و برخی دیگر، حقیقی دانسته‌اند. به گفته برخی، مقصود از « سماء » در جمله «وَ أنزلَ مِنَ‌السَّماء ماءً» که در قرآن چندین بار به کار رفته، همان ابر است. [۳۸]
المنار، ج۸، ص۴۶۸.
۲ - پانویس۳ - منبعفرهنگ و معارف قرآن، مقاله ابر. |